Payong

Aaron Ramilo

Payong, payong, saan ka nagmula? Payong, payong, saan ka napunta?

* * * * * * * * * *

Ilang beses na akong nawalan ng payong, payong na bigay lang sa akin, payong na pahiram lang sa akin, payong na de pindot at kung anu-ano pang payong na nagdaan sa buhay ko, nawala, at hindi na muling nakita at nagbalik.

Malapit na ako sa bahay nang maalala ko ito, naalala dahil sa naramdaman ko na lamang na ang sementadong lupa ay nangingitim at ang mga yero ay nagtitilian.

Agad akong nanakbo pabalik sa school hindi alintana kung mabasa ako o ang aking bag at ang mga papel sa loob nito. Pahiram lang kasi sa akin iyon ng nanay ko. Sa aking pagtakbo naman ay dala ko ang pag-asa na sana ang payong na ito ay hindi matulad sa iba kong mga payong na nawala na lamang nang walang iniwang bakas.

Payong, payong, saan ka nagmula? Payong, payong, saan ka napunta?

Sa daanang pinalabo ng ulan ay nakahanap ng silong ang aking mapaglarong isipan.

Nakita ko ang isang matandang lalaki, gumagawa ng payong o sa mas malinaw na mga salita, nagre-repair ng payong. Nakita ko ang mga batang nakapaa at nagtatakbuhan sa ulan. Nakita ko ang isang batang may kapote at pauwi. Nakita ko ang mga sinampay na nalimutang kunin at naligo na lamang sa ulan. Nakita ko ang mag-boyfriend na tila ba nagsasayaw ng rain dance na pauso nina Sarah at John Lloyd.

* * * * * * * * * *

Noong unang panahon, may isang matandang lalaki. May isa siyang anak na babae. Mahirap lang sila kaya naman sila ay nakatira lamang sa isang yungib habang nagnanakaw naman sila ng mga gulay at halamang-gamot sa isang matabang halimaw na ang kalam ng tiyan at boses ay naririnig sa langit, ang mga ginupit na kuko ay gumuguhit sa langit at ang luha ay tumutulo pababa mula sa langit.

Sa kabilang banda naman ay may manliligaw ang anak na babae, isang kalapit yungib na nagnanakaw din ng mga halamang-gamot at gulay sa halimaw.

Isang gabi, nagtaka ang matandang lalaki kung bakit wala pa ang anak. Nakarinig siya ng dagundong sa langit at natakot siya. Naisip niyang baka kumakalam ang tiyan ng halimaw at kinain nito ang anak niya. Kasing bilis ng hangin siyang pumaroon at doon ay nakita niya ang malamig at duguang katawan ng anak.

Agad nilabas ng matanda ang itak subalit pinigilan siya ng buhay pa pala niyang anak. At doon ay nalaman niya ang katotohanan. Nagmamahalan ang anak niya at ang halimaw! Ang dagundong ng langit ay hindi kalam ng tiyan kung hindi tawa ng halimaw habang kasama ang kanyang anak. 

At doon sa mga halaman ay nakita niya ang manliligaw ng kanyang anak hawak ang duguang patalim. Naikuwento ng halimaw na ang babae ang nagtanggol sa kanya laban sa manliligaw. 

Nilibing ng halimaw at ng matandang lalaki ang babae sa hardin. Matapos nito ay lumisan ang halimaw, lumuha at nagdala ng malakas na ulan.

Sa lupa kung saan inilibing ang babae ay tumubo ang isang matayog na puno at namulaklak ito- isang malaking bulaklak na may tangkay at may bilugang lilim gaya sa isang kabute. Sa tuwing luluha ang halimaw ay pipitas ang matandang lalaki ng bulaklak at gagamiting panangga sa luha. Ang matandang lalaki na rin ang naging bantay sa puno ng minamahal na anak.

Nang makita ito ng manliligaw ay nagnakaw siya ng isang bulaklak bilang panangga sa luha ng halimaw at ito ay nalaman ng buong bayan. 

"Ang payo ko sa inyo ay kumuha rin kayo."

Nagpitasan ang mga tao sa puno. At sa mga salitang iniwan ng manliligaw nagmula ang salitang payong.

Lihim sa mga tao, ang payong ay hindi isang ordinaryong bulaklak lamang. May buhay ito. May mga pakpak ito upang magbalik sa harding kinatitirikan ng puno sa oras na malapit na itong mamatay, ang kamatayang sanhi ng pagkalimot ng may-ari, pagkaligaw, sugat sa ulong lilim o bali ng mga buto. Kapag hindi nagamot, sila ay namamatay bilang mga kabute.

Ang mga ninakaw naman na payong ay tumatakas sa magnanakaw at bumabalik sa matandang lalaki.

* * * * * * * * * *

Narating ko ang classroom at malinaw pa sa aking alaala na sinabit ko ang payong ko sa kahoy na sabitan. Subalit anumang linaw ng alaala ko ay anong labo naman ng pag-asa ko dahil sa wala roon ang payong ko.

Nagpunta ako sa library at nakita ko roon ang mga naiwan ding payong. Subalit wala roon ang payong ko.

Naisip ko si Inay. Ayaw ko nang bumili pa siya ng bagong payong. At doon ay naganap ang  isang kababalaghan, isang kasalanan para pagtakpan ang isa pang kasalanan.

May pangalan ang payong:

Lorena Garcia

Kay malas na babae. Kung hindi mo lang sana naiwan ang payong mo...

Pagdating sa bahay ay patakbo akong dumeretso sa kwarto, mabilis para hindi makita ni Inay na nabasa ako ng ulan at upang hindi niya rin hanapin ang "luma" kong payong. Sa kwarto ay agad akong nagkalkal at nakahanap ng pentel pen para itago si Lorena Garcia.

* * * * * * * * * *

Kinabukasan ay nakita ko si Aaron na may bagong payong. Naiwala na naman niya ang payong na pahiram ko sa kanya, ang payong na nakaw ko lang sa isa kong officemate.

Napatanong ako.

Payong payong, saan ka nagmula? Payong payong, saan ka napunta?

* * * * * * * * * *

Napagalitan ako ng nanay ko dahil sa naiwala ko na naman ang payong ko.

May pangalan naman iyon. Ang tanong nga lang. May magbabalik ba? Bigay na nga lang ng isang kagawad sa amin noong huling eleksyon, nawala pa.

Hayaan na. May napulot naman akong "bago." Ito, nakita kong nakasabit doon sa sabitan na nasa may classroom ng Section Matapat.

* * * * * * * * * *

Isang ordinaryong gabi na may halong ulan ay nagkasalubong si Aaron at Lorena dala ang mga "bago" nilang payong.

At nang magkita sila, ang itsura ni Aaron kay Lorena at ang itsura ni Lorena kay Aaron ay ganito: isang matandang lalaking may dalang payong subalit ang payong ay hindi nababasa sa gitna ng ulan. Pareho nilang iniisip na totoo nga ang matandang lalaking nasa alamat.

Nagtitigan sila ng matagal hanggang sa may mga batang dumating mula sa kawalan. Ang iba ay nakakapote, ang iba ay naligo sa ulan. Ang mga batang ito na tila hindi naman magkakakilala ay bumilog sa kanila at umawit ng, "Rain rain go away. Come again another day..."

Nag-isip ang dalawa. Magsasayaw na ba sila ng rain dance para makatulong?

Subalit bago pa sila humakbang ay tumila na ang ulan at kung anong tila naman ng ulan ay nagsialisan na ang mga bata na parang walang nangyari.

Humakbang sila papalapit sa bawat isa... Hakbang... Hakbang... Hakbang...

Hanggang sa magkatapat na sila. At mula rito ay hindi na isang matandang lalaki ang tingin nila sa isa't isa.

Alam nila pareho na payong nila ang hawak ng isa. Dahil dito ay hindi nila alam kung sila ba ay magiging magkaaway o magkaibigan. Ang alam lang nila, kapwa nila tinatanong sa malalim na mga mata ng bawat isa ang tanong ng ulan.

Payong payong saan ka nagmula? Payong payong saan ka nagpunta?

Image Sources:

http://fineartamerica.com/featured/rainy-night-oil-painting-umbrellas-beata-sasik.html

http://www.eeweems.com/goya/fundetel.html

http://thoughtexperimentsgonewrong.blogspot.com/2010_04_01_archive.html

http://www.mintongallery.com/JosephMinton/JosephMintonArtWork.htm